Duyurular

KÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu’na (KÜ-SBBEK) neden başvurmalıyım?

İnsan üzerinde beden bütünlüğüne müdahale içermeyen, biyolojik materyallerin (kan, idrar vb. biyolojik sıvılar ve numuneler, tıbbi ilaçlar) kullanılmadığı, gözlemsel ve betimsel nitelikte (ölçek/skala çalışmaları, anketler, dosya taramaları, sistem-model geliştirme çalışmaları, veri kaynakları taraması, web üzerinden yapılan anketler, vb) insanlarla yürütülen tüm araştırmalarda yer alan katılımcıların evrensel insan hakları gereğince refah ve haklarının korunması birinci derecede araştırmacı/araştırmacıların sorumluluğundadır. Ancak günümüzde insanlarla yapılan araştırmaların insan katılımcıların refah ve haklarının korunmasına yönelik tüm işlemsel adımları içerip içermediğine dair tarafsız uzmanların görüş ve onayının alınması evrensel ve bilimsel bir norm olarak kabul edilmektedir. İnsan katılımcılarla bu türden araştırmalar yürüten gerek üniversitemiz personeli gerekse lisans/lisansüstü düzeyde öğrenim gören öğrencilerimiz KÜ-SBBEK’na her şeyden önce bu etik ilke inancı ve bilinci sebebi ile başvurmalıdır.

KÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu’na başvurmak gerekli midir?

Günümüzde insanlarla yürütülen araştırmaların tümünde, gerek finansal kaynak amaçlı kurumsal başvurularda, gerekse bilimsel yayın amaçlı faaliyetlerde ilk olarak ilgili alanda faaliyet gösteren tarafsız uzmanların yer aldığı bir insan araştırmaları etik kurulu onayı aranmakta, bu onayın varlığı şart koşulmaktadır. Benzer koşullar ülkemizde de TÜBİTAK gibi proje desteği veren benzeri kurumlarda ve pek çok süreli yayın yapan bilimsel dergi yayın kurullarında da yaygınlaşarak bir ön koşul haline gelmeye başlamıştır. 

Sıkça sorulan sorular için tıklayınız.

K.Ü. SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR VE YAYIN ETİĞİ KURULU’NA YAPILACAK BAŞVURULARDA UYULMASI GEREKEN HUSUSLAR

1-Araştırmada verilerin toplanması planlanan yerleri açık ve net bir şekilde belirtilmelidir. Bu bağlamda; okul, hastane, … gibi muğlak ifadelerin kullanımından kaçınılmalıdır.

2-Başvuru formu doldurulurken araştırmaya ait tüm istenen bilgiler eksiksiz şekilde doldurulmalıdır.

3-Veri toplama dönemi yazılırken o ay toplanacak etik kurul toplantısını dikkate alarak kurulun toplanma tarihinden 2 hafta sonrası için bir tarih belirlenip başvuru formunda yazılmalıdır.

4-Anket, görüşme soruları … gibi veri toplama araçları başvuru yapılırken başvuruya eklenmelidir.

5-Anket, Ölçek … gibi veri toplama araçları araştırmacılar tarafından geliştirilmediyse anket ve ölçek sahiplerinden izin talebinde bulunulmalıdır. E-Posta ile alınan izinler kabul edilmekle birlikte izin alınamaması ve cevap gelmemesi durumunda ise bunu başvuru yaparken dilekçede belirtilmesi gereklidir. (Aksi halde başvuruya eksik belge konulmasından etik izin verilmesi uygun bulunmayacaktır.)

6-Araştırmacıların öznesi insan olan çalışmalar yapmaları durumunda, etik kurula “aydınlatılmış onam formunu” ibraz etmeleri zorunludur. Bu bağlamda 18 yaşından büyük olması durumunda katılımcının kendi rızasının, 18 yaşından küçük yani çocuk olması durumunda hem kendi rızasının hem de ebeveynin (yasak vasisinin) rızasının alınması gerekmektedir. Okul öncesi dönemdeki çocuklar ile araştırmalar yapılırken çocuğun üstün yararı ilkesi göz önünde bulundurulmalı, hiçbir çocuk araştırmaya katılmaya, resim çizdirilmeye veya görüşme yapılmaya zorlanmamalıdır. (Online yapılan başvurular da onam formlarının konulmasına gerek yoktur.)

7-Sorumlu ve yardımcı araştırmacılara ait özgeçmişler ve taahhütname mutlaka konulmalıdır.

8-Başvuru yapılırken başvuru dosyasının Hakemlere gitmesi sürecini göze alarak en az bir ay önceden başvuru yapılmalı ve veri toplama dönemini de bu yönde ayarlamalıdır. (Kurulumuza gelen başvuru dosyaları incelendiğinde bir veya iki gün önceden etik olarak izin talebinde bulunulduğu görülmüştür. Bu durumda bir sonraki aya başvurunuz kalmaması ve hakemlere gitmeden başvurunun değerlendirilemeyeceğini göz önünde bulundurulup başvurunun zamanı gözeterek yapılması gerekmektedir.

9-Araştırmanın başvuru durumu dikkatle doldurulmalı; eğer daha önceden aynı araştırma ile başvuruldu ise ya da bir protokol değişikliği varsa açıkça belirtilmeli; bu durumda yeni başvuru yapılmamalıdır.

11-Araştırmada katılımcılardan kimlik bilgisi veya kimliklerini ortaya çıkaracak bilgiler alınmamalıdır. Bu bilgilerin alınması zorunlu ise, bu durum mutlaka etik kurul başvurusunda belirtilmeli, aydınlatılmış onam formunda da bu bilgiye ayrıca yer verilmelidir.

12-Araştırmanın hassas (çocuk, ergen, hamile, yaşlı, özel gereksinimli bireyler...) ve dezavatajlı gruplar (göçmen, azınlık, suça karışmış, suç işlemiş, devlet koruması altındaki bireyler…) ile yapılması durumunda bu grupları örseleyebilecek hiçbir girişimde bulunmamalı, veri toplama araçları özenle seçilmelidir. Ayrıca bu gruplarla çalışırken alınması gereken tedbirlere de başvuru formunda yer verilmelidir.

13-Bazı araştırmalarda; araştırmanın yapılacağı kurumdan da izin alınması gerekmektedir. Bu bağlamda izin belgelerinin etik kurula sunulması zorunlu olmayıp; bu kurumlardan izin alınacağı hakkındaki gerekli bilgiler yöntem bölümünde “veri toplama süreci” başlığı altında açıklanmalıdır.